ایران  از میراث ملموس غنی و متنوعی برخوردار است و 27 مکان در حال حاضر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این مکان ها شگفتی های تاریخی، فرهنگی و معماری تمدن ایران باستان و مدرن را به نمایش می گذارند. در اینجا نگاهی اجمالی به برخی از مکان های برجسته میراث ملموس ایران در فهرست یونسکو آورده شده است :

1. تخت جمشید ( پرسپولیس – 1357 | 1979 ) :

تخت جمشید، ویرانه‌های باشکوه پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی که حکاکی‌های پیچیده و سازه‌های تاریخی مانند آپادانا و دروازه ملل را به نمایش می‌گذارد.

2. پاسارگاد ( 1382 | 2004 ) :

پاسارگاد در یونسکو ، شهر موسس امپراتوری هخامنشی، با آرامگاه نمادین کوروش بزرگ و بقایای کاخ ها و باغ ها.

3. بیستون ( 1384 | 2006 ) :

خانه کتیبه معروف بیستون، حکاکی شده توسط داریوش بزرگ، که داستان به قدرت رسیدن او را بیان کرده و به عنوان منبعی کلیدی برای درک تاریخ هخامنشی به حساب می آید.

4. سوسا ( 1393 | 2015 ) :

شهری باستانی با قدمتی 9000 ساله که بقایای سکونتگاه های ایلامی، هخامنشی، ساسانی و اسلامی را در خود جای داده است.

5. تخت سلیمان ( 1381 | 2003 ) :

یک سایت باستانی دیدنی با تاریخی غنی، شامل آتشکده ساسانی، صومعه زرتشتیان، و یک شهر اسلامی قرون وسطایی.

6. میدان امام اصفهان ( 1357 | 1979 ) :

این میدان باشکوه با شگفتی های معماری خیره کننده مانند مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو احاطه شده است.

7. مسجد جامع اصفهان ( 1390 | 2012 ) :

یکی از قدیمی ترین و معتبرترین مساجد ایران که به خاطر کاشی کاری های نفیس، خوشنویسی و نوآوری های معماری شهرت جهانی دارد .

8. کاخ گلستان ( 1391 | 2013 ) :

مجموعه کاخ سلطنتی خیره کننده در تهران که معماری و فضای داخلی دوران قاجار را به نمایش می گذارد و مملو از تزئینات و آثار هنری پیچیده است.

9. خانگاه و آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیل ( 1388 | 2010 ) :

مجموعه‌ای خیره‌کننده از ساختمان‌های دراویش صوفی، با کاشی کاری‌های پر جنب و جوش، خوشنویسی، و پنجره‌های شیشه‌ای رنگارنگ خیره‌کننده که چشم هر بیننده را مات و مبهوت می کند .

10. شهر باستانی شوشتر ( 1387 | 2009 ) :

شهر شوشتر در یونسکو،شبکه‌ای جذاب از تونل‌ها، پل‌ها و سدهای به هم پیوسته که بیش از 2000 سال پیش ساخته شده‌اند و مهارت مهندسی باستان را به نمایش می‌گذارند.

11. مناظر فرهنگی میمند ( 1393 | 2015 ) :

روستای باستانی تروگلودیت که در صخره‌ها حک شده است و نگاهی اجمالی به زندگی و معماری روستایی سنتی ایران دارد.

12. مناظر فرهنگی اورامانات ( 1399 | 2021 ) :

اورامانات در یونسکو، یک منطقه کوهستانی زیبا با روستاهای پلکانی و سبک های معماری منحصر به فرد در جنوب استان کردستان ، که نشان دهنده رابطه هماهنگ با طبیعت است.

13. شهر باستانی یزد ( 1395 | 2017 ) :

شهر باستانی یزد در یونسکو ، به خاطر معماری خشت‌کاری، برج‌های بادگیر و میراث زرتشتی‌اش شهرت دارد و در فهرست آثار سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .

14. باغ های ایرانی ( 1389 | 2011 ) :

سبکی از طراحی باغ است که در امپراتوری هخامنشی ( 550-330 قبل از میلاد) سرچشمه گرفته و در طول قرن ها به طور مداوم توسعه یافته و اقتباس شده است. آنها دارای یک تقسیم چهارجانبه با مسیرهای آبی هستند که از هر یک از چهار بخش عبور می کنند و در یک استخر یا غرفه مرکزی همگرا می شوند. آنها همچنین از پوشش گیاهی با تمرکز بر درختان، گل ها و درختچه هایی استفاده می کنند که با آب و هوای محلی با ادغام معماری، آلاچیق ها و تراس ها سازگار شده اند.

15 . کاروانسراهای ایرانی ( 1401 | 2023 ) :

این بناهای تاریخی با احتساب 54 کاروانسرا مختلف در سراسر ایران، به عنوان کاروانسراهای کنار جاده ای خدمت می کردند و سرپناه، غذا و آب را برای مسافران، زائران و بازرگانانی که مسیرهای تجاری باستانی ایران را طی می کردند، تامین می کردند.

16. راه آهن ترنس ایران ( 1401 | 2023 ) :

این راه آهن بین سال‌های 1927 و 1938 میلادی ساخته شده و 1394 کیلومتر امتداد دارد و دریای خزر را در شمال به خلیج فارس در جنوب متصل می‌کند.

17. مناظر باستان شناسی ساسانی در منطقه فارس ( 1399 | 2021 ) :

این منطقه شامل 8 محوطه باستانی مهم است که در سه منطقه جغرافیایی در جنوب شرقی ایران : فیروزآباد، بیشاپور و سروستان پراکنده شده اند.

18. جنگل های هیرکانی ( 1397 | 2019 ) :

جنگل های هیرکانی،گستره وسیعی از جنگل های پهن برگ و معتدل سرسبز و مختلط هستند که در امتداد سواحل جنوبی دریای خزر در ایران و آذربایجان کشیده شده است . این اکوسیستم باستانی که قدمت آن به 25 تا 50 میلیون سال پیش می‌رسد، مناظری مسحور کننده از درختان سر به فلک کشیده، حیات گیاهی متنوع و حیات وحش فراوان است.

19. کویر لوت ( 1394 | 2016 ) :

کویر لوت منظره ای وسیع و ماورایی است که در جنوب شرقی ایران واقع شده است. این بیابان با مساحتی حدود 51800 کیلومتر مربع، سی و سومین صحرای بزرگ جهان است و عنوان گرم ترین مکان روی زمین را با دمای 80.8 درجه سانتی گراد به خود اختصاص داده است.

20. قنات ایرانی ( 1394 | 2016 ) :

قنات های ایرانی، یک سیستم مدیریت آب باستانی جذاب است که ارزش تاریخی و مهندسی قابل توجهی دارد.

21. شهر سوخته ( 1392 | 2014 ) :

به معنای شهر سوخته، در محل تلاقی مسیرهای تجاری عصر مفرغ که از فلات ایران عبور می کنند، قرار دارد. بقایای شهر خشتی نشان دهنده ظهور اولین جوامع پیچیده در شرق ایران است. این شهر در حدود 3200 سال قبل از میلاد تأسیس شد و در طی چهار دوره اصلی تا 1800 قبل از میلاد جمعیت داشت و در این مدت چندین منطقه متمایز در داخل شهر ایجاد شد.

22. گنبد قابوس ( 1390 | 2012 ) :

آرامگاه 53 متری که در سال 1006 برای قابوس بن وشمگیر، حاکم و ادبای زیاری، در نزدیکی خرابه‌های شهر باستانی جرجان در شمال شرق ایران ساخته شد، گواه تبادل فرهنگی میان عشایر آسیای مرکزی و تمدن باستانی ایران است. این برج تنها شواهد باقی مانده از جرجان، مرکز سابق هنر و علم است که در طول تهاجم مغولان در قرن 14 و 15 تخریب شد.

23. بازار تاریخی تبریز ( 1388 | 2010 ) :

تبریز از قدیم الایام محل تبادل فرهنگی بوده و مجموعه بازار تاریخی آن یکی از مهم ترین مراکز تجاری در جاده ابریشم است. مجموعه بازار تاریخی تبریز از مجموعه ای از سازه ها، بناها و فضاهای محصور به هم پیوسته، سرپوشیده، آجری برای کارکردهای مختلف تشکیل شده است. تبریز و بازار آن قبلاً در قرن سیزدهم رونق و شهرت داشتند، زمانی که این شهر در استان آذربایجان شرقی پایتخت پادشاهی صفویه شد.

24. گروه های رهبانی ارمنی ایران ( 1386 | 2008 ) :

متشکل از سه گروه رهبانی از ایمان مسیحی ارمنی: سنت تادئوس و سنت استپانوس و کلیسای کوچک دزورزور. این بناها قدیمی‌ترین آنها، سنت تادئوس، به قرن هفتم باز می‌گردد که نمونه‌هایی از ارزش جهانی برجسته سنت‌های معماری و تزئینی ارمنستان هستند. آنها شاهد تبادلات بسیار مهم با سایر فرهنگ های منطقه ای، به ویژه بیزانس، ارتدکس و ایرانی هستند.

25.سلطانیه ( 1383 | 2005 ) :

مقبره اولجایتو در سالهای 12-1302 در شهر سلطانیه، پایتخت سلسله ایلخانیان، که توسط مغولان تأسیس شده بود، ساخته شد. سلطانیه که در استان زنجان قرار دارد، یکی از نمونه های برجسته از دستاوردهای معماری ایرانی و اثری کلیدی در توسعه معماری اسلامی آن است. این بنای هشت ضلعی با گنبدی به ارتفاع 50 متر پوشیده شده از فینس فیروزه‌ای آبی پوشیده شده و هشت مناره باریک آن را احاطه کرده است.

26. شهر بم و مناظر فرهنگی آن ( 1382 | 2004 ) :

شهر بم کرمان در محیطی کویری در حاشیه جنوبی فلات مرتفع ایران واقع شده است. پیدایش بم را می توان به دوره هخامنشیان (قرن 6 تا 4 قبل از میلاد) جستجو کرد. اوج شکوفایی آن از قرن هفتم تا یازدهم بود که در تقاطع راه‌های تجاری مهم قرار داشت و به تولید لباس‌های ابریشمی و نخی معروف بود. وجود حیات در واحه بر اساس کانال‌های آبیاری زیرزمینی قنات‌ها بوده است که بم برخی از قدیمی‌ترین شواهد آن را در ایران حفظ کرده است. ارگ بم معرف ترین نمونه شهر قرون وسطایی مستحکم است که با تکنیک بومی و با استفاده از لایه های گلی ساخته شده است.

27. چغازنبیل ( 1357 | 1979 ) :

چغازنبیل در یونسکو ، ویرانه های شهر مقدس پادشاهی ایلام که توسط سه دیوار عظیم متحدالمرکز احاطه شده در چغازنبیل یافت می شود. تاسیس در سال 1250 قبل از میلاد، شهر پس از حمله آشوربانیپال ناتمام ماند، همانطور که هزاران آجر استفاده نشده در این مکان را نشان می‌دهد.